Romantiek - Multatuli - Samenvatting

Samenvatting

Batavus Droogstoppel, makelaar in koffie, wil een boek gaan schrijven; over koffie, want dat is het enige waar hij verstand van heeft. Het wordt geen literair boek, geen roman "of zulke dingen". "Dat is allemaal maar gekkigheid en leugens," zoals zijn slagzin luidt.

Hij is, zeer tegen zijn zin, in het bezit gekomen van een heel pakket schrijfsels van een oude schoolvriend, die aan lager wal geraakt is en van armoede een sjaal draagt. Vandaar dat hij hem 'sjaalman' noemt. Wanneer Droogstoppel dat pakket doorsnuffelt, ontdekt hij dat het allerlei geschriften bevat over de meest bizarre onderwerpen, maar waarachtig: er zijn ook een paar stukken bij over de koffieplantages in Indië. En dat brengt hem op het idee voor zijn boek!

Omdat hij wel voelt dat het nog niet makkelijk zal zijn die losse artikelen tot een samenhangend geheel te componeren, zet hij zijn jongste bediende, Ernest Stern, aan dat karwei. Sjaalman mag hem daarbij helpen; hij kan misschien nog wat aanvullingen geven. Je leest dus een boek in een boek. Telkens als Droogstoppel is uitgepraat, vervolgt Stern zijn verslag op basis van Sjaalmans stukken. Af en toe komt de makelaar er weer tussendoor, omdat hij het niet altijd eens is met wat er in staat. Ze gaan over een zekere Max Havelaar, waarin al snel de man die Droogstoppel Sjaalman noemt herkend wordt. Havelaar is bestuursambtenaar geweest in Lebak, een district op Java, maar hij is daar in conflict gekomen met de inlandse regent die hij van corruptie en uitzuiging van zijn ondergeschikten verdenkt. Er is gebrek aan bewijs en dus wordt hij niet voldoende gesteund door de Nederlandse superieuren. Hij voelt zich gedwongen ontslag te nemen. Om de hele situatie goed te begrijpen wordt er het een en ander over de structuur van het bestuurlijke apparaat in Indië verteld, en over wat zich met Havelaar vóór zijn verblijf in Lebak heeft afgespeeld. Ook last Stern enkele vertellingen in, zoals het verhaal van de Japanse steenhouwer en de geschiedenis van Saïdjah en Adinda.

Het boek eindigt heel verassend: de schrijver, Multatuli, snoert zowel Stern als Droogstoppel de mond, met de beroemd geworden woorden: "Genoeg, mijn beste Stern! Ik, Multatuli, neem de pen op..." - en als Droogstoppel het waagt er nog tussen te komen: "Halt, ellendig produkt van vuile geldzucht en godslaterlijke femelarij! Ik heb u geschapen...ge zijt opgegroeid tot een monster van mijn eigen maaksel: stik in koffie en verdwijn!" Dan neemt hij zelf de pen op en richt hij zich rechtstreeks tot de koning (Willem II) en het Nederlandse volk, om aandacht voor zijn lot en dat van de Javanen.